Rewolucja cyfrowa nie omija żadnego sektora gospodarki, choć niektóre firmy wciąż pozostają na jej uboczu. Dotyczy to szczególnie małych przedsiębiorstw produkcyjnych z sektora MŚP, które często postrzegają zaawansowane systemy informatyczne jako rozwiązania zarezerwowane wyłącznie dla dużych graczy. Rzeczywistość jest jednak inna – nowoczesne narzędzia, takie jak systemy MES (Manufacturing Execution System), stają się coraz bardziej dostępne i mogą przynieść znaczące korzyści nawet najmniejszym zakładom produkcyjnym.

„Jesteśmy za mali na MES”, „To rozwiązanie tylko dla korporacji”, „Koszt przewyższy korzyści” – te i podobne opinie często słyszę podczas rozmów z właścicielami małych firm produkcyjnych. Tymczasem skala działalności nie powinna być głównym kryterium przy podejmowaniu decyzji o wdrożeniu systemu klasy MES. Kluczowe znaczenie ma raczej kompleksowość procesów oraz wyzwania, z jakimi mierzy się przedsiębiorstwo.

Codzienność wielu małych zakładów produkcyjnych z sektora MŚP, wygląda podobnie: arkusze Excela z danymi o produkcji, tablice suchościeralne na halach, ręczne przepisywanie informacji między systemami, stosy papierowych dokumentów. Takie rozwiązania, choć pozornie tanie i proste, generują ukryte koszty – przede wszystkim w postaci straconego czasu, licznych błędów i braku możliwości podejmowania decyzji w oparciu o rzetelne, aktualne dane.

Co więcej, rynek nieustannie ewoluuje. Klienci oczekują pełnej transparentności procesu produkcyjnego (traceability), składają zamówienia na mniejsze partie produktów, a jednocześnie wymagają krótszych terminów realizacji i dokumentacji potwierdzającej jakość. Sprostanie tym wyzwaniom bez odpowiednich narzędzi informatycznych staje się coraz trudniejsze.

Manufacturing Execution System to oprogramowanie stanowiące pomost między systemami planowania zasobów przedsiębiorstwa (ERP) a maszynami i urządzeniami na hali produkcyjnej. Jego głównym zadaniem jest dostarczanie informacji w czasie rzeczywistym, umożliwiających optymalizację procesów wytwórczych.

W kontekście małej firmy produkcyjnej, MES może pełnić szereg kluczowych funkcji:

Rejestracja produkcji w czasie rzeczywistym pozwala na bieżąco monitorować postęp realizacji zleceń. Nie trzeba już czekać na koniec zmiany czy dnia, by dowiedzieć się, ile sztuk wyprodukowano – informacja jest dostępna natychmiast.

Narzędzie to umożliwia także precyzyjną rejestrację przestojów, wraz z określeniem ich przyczyn. Dzięki temu łatwiej zidentyfikować powtarzające się problemy i podjąć działania naprawcze. MES pokazuje również rzeczywistą wydajność maszyn i pracowników, co pozwala na obiektywną ocenę efektywności.

Kluczową funkcjonalnością jest monitorowanie wskaźnika OEE (Overall Equipment Effectiveness) oraz innych KPI istotnych dla danego przedsiębiorstwa. OEE, łączący dostępność, wydajność i jakość, daje pełny obraz efektywności wykorzystania parku maszynowego.

MES może pobierać zlecenia produkcyjne bezpośrednio z systemu ERP lub umożliwiać ich ręczne wprowadzanie. Na tej podstawie tworzy harmonogram produkcji, uwzględniający dostępne zasoby i priorytety.

System wspiera również zarządzanie jakością poprzez rejestrację niezgodności, kontrolę parametrów procesu i gromadzenie danych niezbędnych do zapewnienia pełnej identyfikowalności produktów.

MES to także skuteczne narzędzie komunikacji z operatorami – system może wyświetlać instrukcje, checklisty kontrolne czy etykiety, eliminując papierową dokumentację z hali produkcyjnej.

Ważne jest, aby pamiętać, że wdrożenie MES nie musi oznaczać natychmiastowej implementacji wszystkich wymienionych funkcjonalności. Kluczem do sukcesu jest skalowalność – rozpoczęcie od najbardziej palących potrzeb i stopniowe rozszerzanie systemu w miarę pojawiania się nowych wyzwań.

System MES w MŚP – gemini.google.com

Krok 1: Analiza potrzeb i procesów

Zanim przystąpimy do wyboru konkretnego rozwiązania, konieczne jest przeprowadzenie dokładnej analizy potrzeb i procesów w naszej firmie. To fundament, na którym zbudujemy cały projekt.

Rozpocznijmy od zdefiniowania, co dokładnie chcemy mierzyć i jakie dane będą dla nas najważniejsze. Czy priorytetem jest monitorowanie wydajności maszyn? A może zależy nam przede wszystkim na śledzeniu jakości produktów? Każda firma ma unikalne potrzeby, które powinny determinować kształt wdrażanego systemu.

Warto również przyjrzeć się, jak obecnie zbieramy i wykorzystujemy dane produkcyjne. Czy stosujemy jakieś formularze? Kto jest odpowiedzialny za ich wypełnianie? Jakie problemy napotykamy w tym procesie? Odpowiedzi na te pytania pomogą nam zrozumieć, jakie funkcjonalności MES przyniosą największą wartość dodaną.

Nie możemy też zapominać o użytkownikach systemu. Kim będą osoby korzystające z MES? Jakie mają umiejętności techniczne? Jakie informacje będą dla nich najbardziej przydatne? System powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości jego przyszłych użytkowników – od operatorów maszyn po kadrę zarządzającą.

Krok 2: Wybór rozwiązania

Rynek oferuje dziś wiele systemów MES dedykowanych małym i średnim przedsiębiorstwom. Wśród popularnych rozwiązań można wymienić takie narzędzia jak ANT Smart, OptiMES, GREY SmartMES czy MODUS. Coraz więcej firm decyduje się również na tworzenie własnych rozwiązań w oparciu o platformy no-code lub low-code, co pozwala na znaczną elastyczność przy relatywnie niskich kosztach.

Wybierając system, należy kierować się kilkoma kluczowymi kryteriami. Oczywiście, cena ma znaczenie, ale nie powinna być jedynym czynnikiem decydującym. Równie istotne są funkcjonalność (czy system oferuje wszystko, czego potrzebujemy?), możliwości rozwoju (czy będziemy mogli dodawać nowe moduły w miarę wzrostu firmy?) oraz integracja z istniejącymi systemami, szczególnie ERP.

Warto również zwrócić uwagę na interfejs użytkownika – czy jest intuicyjny i przyjazny? Pracownicy produkcyjni często nie mają czasu ani ochoty na zgłębianie zawiłości skomplikowanych aplikacji. Im prostszy i bardziej przejrzysty interfejs, tym większa szansa na pozytywne przyjęcie systemu przez załogę.

 Krok 3: Proof of Concept (PoC)

Zanim zdecydujemy się na pełne wdrożenie, rozsądnie jest przeprowadzić pilotażowe uruchomienie systemu na jednej linii produkcyjnej lub maszynie. Taki PoC pozwala na praktyczne przetestowanie rozwiązania w rzeczywistych warunkach, bez ponoszenia ryzyka związanego z kompleksową implementacją.

Co istotne, w testach powinni uczestniczyć nie tylko menedżerowie czy inżynierowie, ale przede wszystkim operatorzy – osoby, które będą korzystać z systemu na co dzień. Ich feedback jest nieoceniony i często pozwala wychwycić problemy, które umknęły uwadze osób projektujących wdrożenie.

Podczas pilotażu zwracamy uwagę na kilka aspektów: czy system działa stabilnie? Czy interfejs jest zrozumiały dla użytkowników? Czy dane zbierane przez MES są zgodne z rzeczywistością? Czy integracja z innymi systemami przebiega prawidłowo? Odpowiedzi na te pytania pomogą nam podjąć decyzję o ewentualnych modyfikacjach przed przystąpieniem do pełnego wdrożenia.

System MES w MŚP – pharis.cz / youtube.com

Krok 4: Wdrożenie na produkcję

Po pomyślnym zakończeniu fazy pilotażowej możemy przystąpić do wdrożenia systemu w całym zakładzie. Ten etap obejmuje instalację niezbędnego sprzętu (terminale, czytniki, ekrany), konfigurację oprogramowania oraz – co niezwykle istotne – szkolenie pracowników.

Szkolenia powinny być dostosowane do różnych grup użytkowników. Innego przygotowania wymagają operatorzy, którzy będą głównie wprowadzać dane do systemu, a innego liderzy i kierownicy, którzy będą te dane analizować i na ich podstawie podejmować decyzje.

W ramach konfiguracji systemu należy przygotować ekrany operatorskie, zdefiniować alerty informujące o odchyleniach od normy oraz stworzyć dashboardy prezentujące kluczowe wskaźniki. Istotne jest również powiązanie MES z bazą produktów, marszrutami technologicznymi i standardami czasowymi – dzięki temu system będzie mógł automatycznie analizować efektywność procesu produkcyjnego.

Krok 5: Analiza danych i doskonalenie

Wdrożenie MES to nie koniec, lecz początek drogi. Prawdziwa wartość systemu ujawnia się dopiero wtedy, gdy zaczynamy aktywnie korzystać z gromadzonych przez niego danych do doskonalenia procesów.

Codzienne analizy wskaźnika OEE, czasu i przyczyn przestojów czy problemów jakościowych pozwalają identyfikować obszary wymagające interwencji. Kluczowe jest jednak, aby na podstawie tych analiz podejmować konkretne działania naprawcze – sam fakt posiadania danych niczego nie zmieni, jeśli nie będą one prowadziły do decyzji i działań.

Warto również pamiętać o ciągłym doskonaleniu samego systemu MES. W miarę jak firma się rozwija, a pracownicy oswajają się z technologią, mogą pojawiać się pomysły na nowe funkcjonalności czy usprawnienia. Elastyczny system powinien umożliwiać ich implementację, dostosowując się do zmieniających się potrzeb przedsiębiorstwa.

Wdrożenie MES, jak każdy projekt związany z transformacją cyfrową, niesie ze sobą pewne ryzyka. Świadomość najczęstszych błędów pozwala ich uniknąć i zwiększa szanse na powodzenie całego przedsięwzięcia.

Jednym z podstawowych problemów jest próba wdrożenia wszystkich funkcjonalności systemu jednocześnie. Taki „feature overload” prowadzi zwykle do dezorientacji użytkowników i w efekcie do odrzucenia systemu. Lepszym podejściem jest stopniowe wprowadzanie nowych funkcji, dając pracownikom czas na oswojenie się z każdą z nich.

Kolejnym częstym błędem jest niedostateczne zaangażowanie operatorów w proces wdrożenia. Jeśli pracownicy produkcyjni odnoszą wrażenie, że system służy wyłącznie kierownictwu do ich kontrolowania, naturalnie będą mu niechętni. Dlatego tak ważne jest, aby podkreślać korzyści, jakie MES przynosi również operatorom – np. eliminację żmudnego wypełniania papierowych raportów czy szybszy dostęp do informacji potrzebnych do pracy.

Zbyt techniczne podejście, skupione wyłącznie na aspektach informatycznych, bez należytego uwzględnienia czynnika ludzkiego, to kolejna pułapka. Wdrożenie MES to nie tylko instalacja oprogramowania – to zmiana sposobu pracy, która wymaga odpowiedniego procesu onboardingu i wsparcia dla pracowników.

Problematyczna może być również integracja z istniejącymi systemami, szczególnie ERP. Błędne mapowanie danych czy niekompatybilność systemów prowadzą do frustracji użytkowników i podważają wiarygodność MES. Dlatego etap testów i pilotażu jest tak istotny – pozwala wychwycić tego typu problemy, zanim system zostanie w pełni wdrożony.

Na koniec warto wspomnieć o ryzyku związanym z wyborem zbyt sztywnego systemu, który trudno dostosować do specyfiki przedsiębiorstwa. Małe firmy często mają unikalne procesy i potrzeby, które mogą ewoluować w czasie. System MES powinien umożliwiać szybkie i relatywnie łatwe modyfikacje, bez konieczności angażowania zewnętrznych specjalistów przy każdej zmianie.

Choć pełne wdrożenie MES to proces rozłożony w czasie, pierwsze pozytywne efekty można zaobserwować już po kilku tygodniach od uruchomienia systemu.

Przede wszystkim zyskujemy dostęp do dokładnych informacji o czasach cykli produkcyjnych i przestojach. Nie musimy już polegać na szacunkach czy deklaracjach pracowników – system dostarczy nam precyzyjnych danych, które pozwolą zidentyfikować wąskie gardła i obszary wymagające optymalizacji.

MES automatycznie oblicza kluczowe wskaźniki efektywności, takie jak OEE, procent braków czy średni czas naprawy (MTTR). Dzięki temu możemy obiektywnie ocenić wydajność procesu produkcyjnego i monitorować efekty wprowadzanych usprawnień.

System znacząco ułatwia również raportowanie i analizy. Zamiast żmudnego zbierania danych z różnych źródeł i ich ręcznego przetwarzania, otrzymujemy gotowe raporty i dashboardy prezentujące najważniejsze informacje w przystępnej formie.

Być może najistotniejszą korzyścią jest jednak zmiana w sposobie podejmowania decyzji. Zamiast opierać się na intuicji czy niepotwierdzonych przypuszczeniach, zarządzający produkcją mogą teraz bazować na twardych danych. Nie musimy już domyślać się, co jest przyczyną niskiej wydajności – wiemy to na podstawie informacji dostarczanych przez system.

System MES dla produkcji – pharis.cz

Koszt wdrożenia MES w małej firmie produkcyjnej są niższe, niż mogłoby się wydawać. Wiele nowoczesnych rozwiązań oferowanych jest w modelu SaaS (Software as a Service), co pozwala uniknąć dużych nakładów początkowych. Miesięczna opłata za korzystanie z systemu w przypadku małego zakładu może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych, w zależności od liczby maszyn, stanowisk i zakresu funkcjonalności.

Do tego należy doliczyć koszty wdrożenia, które obejmują przygotowanie infrastruktury (komputery, terminale, sieć), instalację i konfigurację oprogramowania oraz szkolenia. W sumie początkowa inwestycja może wynieść od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.

Jak uzasadnić taki wydatek? Przede wszystkim warto uświadomić sobie, jak wysokie są ukryte koszty funkcjonowania bez MES. Błędne dane prowadzące do niewłaściwych decyzji, opóźniona reakcja na problemy, nieplanowane przestoje, brak możliwości pełnego audytu procesu – wszystko to generuje straty, które trudno precyzyjnie wyliczyć, ale które mogą znacząco przekraczać koszty wdrożenia i utrzymania systemu.

Co więcej, istnieją możliwości dofinansowania takich inwestycji. Fundusze Unii Europejskiej czy krajowe programy wspierające transformację cyfrową przemysłu (Przemysł 4.0) oferują dotacje pokrywające znaczną część kosztów. Warto śledzić aktualne konkursy i konsultować się z firmami specjalizującymi się w pozyskiwaniu takich środków.

MES w małej firmie produkcyjnej to nie fanaberia ani zbędny luksus – to narzędzie, które realnie wpływa na efektywność zarządzania produkcją. W dobie rosnącej konkurencji i wymagań rynku, dostęp do aktualnych, wiarygodnych danych staje się kluczowym czynnikiem sukcesu.

Nie warto czekać na „idealny moment” na rozpoczęcie cyfrowej transformacji – taki moment prawdopodobnie nigdy nie nadejdzie. Lepiej zacząć od małych kroków, stopniowo rozbudowując system w miarę pojawiania się nowych potrzeb i możliwości.

Pamiętajmy, że przewagę konkurencyjną buduje się także poprzez dostęp do danych w czasie rzeczywistym. Małe firmy, które szybciej zrozumieją tę prawdę i wdrożą odpowiednie rozwiązania, mają szansę nie tylko dorównać większym konkurentom, ale w wielu aspektach ich wyprzedzić – dzięki większej elastyczności i szybkości reagowania na zmiany.

Jeśli zatem potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu się do wdrożenia systemu MES, skontatuj się z nami. Jesli jesteś zainteresowany doradztwem i szkoleniami z zakresu doskonalnie Twojego biznesu, wejdź w nasz formularz i wyślij widomość.