Pracując w branży produkcyjnej już od ponad 10 lat, mam okazje obserwować wiele ciekawych procesów, linii produkcyjnych, poznawać wielu ciekawych ludzi, patrzeć na rewolucję energetyczną, czy być świadkiem takich „akcji”, jak na przykład uszczelnianie cieknących przewodów pneumatycznych. Bardzo wiele firm obiera również kierunek rezygnacji z pneumatyki, na rzecz pras poruszanych serwo napędami. Wszystkie powyższe rzeczy, pomimo że na pierwszy rzut oka nie mają ze sobą nic wspólnego, mają jeden wspólny mianownik, są kosztami firmy wpływającymi na Miejsce Powstawania Kosztów – tak zwany MPK. Jeżeli kiedykolwiek tworzyłeś zamówienie w systemie ERP, jechałeś w delegację, złomowałeś odpady, na pewno księgowałeś tę operację na jakiś tam MPK. Dzisiaj postaram się wyjaśnić, co to właściwie jest i skąd się wzięło.

MPK, czyli miejsce powstawania kosztów lub inaczej centrum kosztów. Nie jest to oczywiście fizyczne miejsce, a raczej jego księgowe odzwierciedlenie w systemie. Można go jednak wyobrazić sobie jako „worek”, do którego wrzucamy wszystkie koszty związane z jakimś projektem lub procesem. MPK odpowiada w firmie za właściwe rozpoznawanie i klasyfikowanie wydatków ponoszonych w ramach powyższych projektów. Oczywiście „empek”, nie jest wytworem AI, który automatycznie będzie sam przypisywał wszystkie wydatki. Praca ta jest wykonywana pośrednio przez specjalistów pracujących w ramach danego centrum kosztów lub bezpośrednio przez kontrolerów nadzorujących księgowość w firmie. Klasyfikowanie powyższych kosztów w ramach MPK może być wielopoziomowe. Bardzo często w firmach spotyka się przypisywanie kosztów na dość wysokim poziomie ogólności, na przykład „magazyn”, „produkcja”, „biuro”. Coraz częściej jednak firmy stosują dość szczegółowe odzwierciedlenie tego, co dzieje się w firmie, po to, aby dokładniej kontrolować koszty ponoszone przez firmę. W tym rozdziale chciałbym dodać jeszcze jedną, moim zdaniem bardzo ważną uwagę. MPK jest bazą do wyliczania ceny produktu, produkowanego w naszej organizacji, niezależnie czy produkt jest dobrem fizycznym, czy usługą!

Jeżeli organizacja, w której być może pracujesz prowadzi księgowość w której istnieje pojęcie MPKów, będzie ona brała pod uwagę następujące koszty określające wysokość MPK:

1. Koszty bezpośrednie, takie jak: materiały zużywane podczas produkcji, praca bezpośrednia oraz koszty amortyzacji maszyn, energii którą zużywają oraz ich konserwacji.

2. Koszty pośrednie, takie jak: wynagrodzenia specjalistów i kadry zarządzającej, koszty utrzymania ruchu, koszty narzędzi, części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych, które nie są niezbędne, ale wchodzą w skład produktu.

3. Koszty energii i mediów, takie jak: energia elektryczna zużywana przez zakład, woda, ścieki, gaz, itd.

4. Koszty utrzymania i eksploatacji infrastruktury, takie jak: koszty utrzymania budynku – sprzątania, ochrony, konserwacji itd., koszty administracyjne – obsługa biura.

5. Koszty zarządzania odpadami, takie jak: utylizacja odpadów, recykling oraz koszty środowiskowe, na przykład filtracja powietrza.

Designed by vectorjuice / Freepik

6. Koszty logistyczne, takie jak: transport wewnętrzy tj. przemieszczanie półproduktów i produktów wewnątrz hali produkcyjnej oraz magazynowanie.

7. Koszty jakości, takie jak: kontrola jakości i wszystkie koszty z nią związane oraz koszty wadliwości, w tym koszty przeróbek i złomowania.

8. Koszty szkoleń i rozwoju, takie jak: szkolenia pracowników, inwestycje w rozwój technologii.

9. Koszty związane z BHP, takie jak: koszty środków ochrony osobistej, szkolenia, wdrażanie procedur, obsługa wypadków, odszkodowania i przestoje.

10. Koszty finansowe, takie jak: amortyzacja i leasing środków trwałych i urządzeń, ubezpieczenia mienia, maszyn i pracowników.

Wszystkie powyższe koszty powinny być monitorowane oraz optymalizowane, aby zapewnić, że wszystkie operacje są prowadzone w sposób efektywny kosztowo.

Po co jako inżynier procesu o tym piszę?

Celem naszego bloga jest budowanie świadomości wśród specjalistów oraz managerów tego jak wygląda rzeczywistość produkcyjna oraz jak bezpośrednio na nią wpływać. Temat MPK jest o tyle ciekawy ponieważ jako specjalista musisz być bardzo świadomy tego jak Twoja praca wpływa na wysokość ceny Twoich produktów! W świecie globalizacji jako inżynierowie z Polski mamy potężny wpływ na to czy nowe fabryki potencjalnych inwestorów będą powstawały u nas czy gdzieś indziej. Podstawowym i najbardziej kluczowym wskaźnikiem jest wysokość kosztów, czyli właśnie wysokość MPK.

Faktycznie możesz zastanawiać się jak Twoja praca wpływa na tak ważny wskaźnik. Postaram się to krótko opisać.

W rozdziale 2 opisałem jakie koszty składają się na MPK, posłużę się więc tą listą jeszcze raz.

Koszty bezpośrednie, takie jak: materiały zużywane podczas produkcji, praca bezpośrednia oraz koszty amortyzacji maszyn, energii którą zużywają oraz ich konserwacji.

Jako inżynier procesu powinieneś tak balansować produkcję i zoptymalizować pracę monterów, aby byli oni najzwyczajniej w świecie efektywni. Maszyny powinny być przez Ciebie projektowane w sposób optymalny, a technologie wykorzystywane powinny być najlepiej bezkosztowe (na przykład klinczowanie zamiast zgrzewania/klejenia). Pneumatyka w maszynach powinna być szczelna, najlepiej, gdy wykorzystywane są serwo prasy.

Koszty pośrednie, takie jak: wynagrodzenia specjalistów i kadry zarządzającej, koszty utrzymania ruchu, koszty narzędzi, części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych, które nie są niezbędne, ale wchodzą w skład produktu.

Musisz się poświęcić i pracować za mniejszą wypłatę. Oczywiście, że nie! Musisz zarabiać jak najwięcej i tego Ci drogi przyjacielu życzę 😊. W tym punkcie jedynym naszym wpływem jest określenie krytycznych części zamiennych, tak aby nie trzymać miliona złotych na półce „w razie w”. Potrzebujemy przemyślanych zakupów i konkretnej analizy ryzyka do określenia powyższego.

Koszty energii i mediów, takie jak: energia elektryczna zużywana przez zakład, woda, ścieki, gaz, itd.

Specyfikowanie maszyn oraz technologii, które z założenia są energooszczędne, automatyczne wyłączanie energochłonnych urządzeń na produkcji, pozbywanie się zbędnego oświetlenia, gdy nie jest ono potrzebne. Pamiętaj, najtańsza energia to ta, której nie zużyjemy!

Obraz autorstwa gstudioimagen na Freepik

Koszty utrzymania i eksploatacji infrastruktury, takie jak: koszty utrzymania budynku – sprzątania, ochrony, konserwacji itd., koszty administracyjne – obsługa biura.

Nie niszcz, sprzątaj po sobie, dbaj o swoje otoczenie. Mówiąc w sposób prosty, bądź odpowiedzialnym członkiem społeczeństwa.

Koszty zarządzania odpadami, takie jak: utylizacja odpadów, recykling oraz koszty środowiskowe, na przykład filtracja powietrza.

Optymalizacja procesów produkcyjnych w taki sposób, aby wysokość odrzutu była możliwie niska. Pamiętaj, oprócz niepotrzebnego wyrzucania materiały i kosztów z tym związanych, organizacja musi jeszcze zapłacić za ich utylizację. Redukcja NOKów na produkcji prowadzi więc do podwójnych korzyści!

Koszty logistyczne, takie jak: transport wewnętrzy tj. przemieszczanie półproduktów i produktów wewnątrz hali produkcyjnej oraz magazynowanie.

Produkcja od początku do końca powinna być zaprojektowana w sposób optymalny, tak aby redukować wszystkie 3 – Muda, Mura, Muri. Logistyka wewnętrzna powinna być najważniejszą kwestią podczas projektowania linii produkcyjnych. Ty jako inżynier procesu masz największy wpływ na to, jak będzie wyglądać przepływ półproduktów i produktów przez fabrykę, zrób to mądrze!

Koszty jakości, takie jak: kontrola jakości i wszystkie koszty z nią związane oraz koszty wadliwości, w tym koszty przeróbek i złomowania.

Podobnie jak w punkcie e), koszty jakości wynikają bezpośrednio z pracy linii produkcyjnych. Jak najbardziej jest to działka inżynierów procesu i technologów. Procesy muszą być stabilne, efektywne i wydajne. W przypadku gdy jakiś element na produkcji zawodzi, inżynierowie natychmiast powinni podjąć się problem solvingu i jak najszybciej, w sposób odpowiedzialny usunąć usterki.

Koszty szkoleń i rozwoju, takie jak: szkolenia pracowników, inwestycje w rozwój technologii.

W tym miejscu, zamiast inżynierów chciałbym uświadomić kadrę zarządzającą. Pamiętajcie, im bardziej doświadczonych inżynierów macie, im lepiej wyszkolonych, tym niższe koszty będziecie ponosić w pozostałych punktach. Eksperci to podstawa dobrze zarządzanej organizacji, tutaj nie ma miejsca na oszczędności!

Obraz autorstwa pch.vector na Freepik

Dla ostatnich dwóch punktów nie widzę znaczącego wpływu inżynierów procesu.

W branży produkcyjnej, zwłaszcza w firmach, które posiadają w swoim parku technologicznym maszyny używane przez wielu klientów dla różnych projektów, wprowadzona jest definicja stawki godzinowej MPK. Stawka ta odnosi się do kosztu roboczo godziny pracy w danym centrum kosztowym. Wyliczana jest zazwyczaj za pomocą następującego wzoru:

Całkowite koszty MPK controlling posiada poprzez bieżącą kontrolę wydatków w danym centrum kosztów, łączna liczba godzin jest wyliczana poprzez multiplikację osób pracujących na danym wydziale i ilości godzin ich pracy.

Po co to wszystko?

W przypadku gdy otrzymujemy od klienta zapytanie ofertowe dotyczące nowego produktu, jesteśmy w stanie (jako inżynierowie), bardzo szybko wyliczyć jak długo będziemy musieli pracować na danym procesie, aby produkt wytworzyć. Jeżeli pomnożymy to przez stawkę godzinową MPK, otrzymamy całkowity koszt procesu. Niestety w tym miejscu widzę dwa bardzo duże czerwone i negatywne punkty.

Po pierwsze, stawka wyliczona w taki sposób jest bardzo statyczna, na danym MPK możemy posiadać różne projekty, jedne bardziej wadliwe inne mniej, niestety oba wpływają na wysokość stawki. Podobnie ceny energii, za chwilę możemy mieć dynamiczne ceny energii, będzie to bardzo wpływać na stawkę MPK w zależności od pory dnia.

Drugim negatywem jest fakt włączenia wynagrodzenia pracowników do stawki MPK. Cały świat produkcyjny idzie w kierunku odłączenia pracy monterów od stawki MPK i ustalenia centrum kosztowego maszynowego oraz osobowego. Dzięki temu w przypadku, gdybyśmy mieli MPK jakiejś operacji na poziomie 60 euro/h, a na tym procesie pracowałoby dwóch monterów, w starym wydaniu wycena byłaby na poziomie 120 euro/h, w nowej wersji natomiast 48 euro/h pracy maszyny oraz 24 euro/h pracy pracowników.

Pomimo że centra kosztowe – MPK są tak naprawdę tematem controllingu, uważam, że każdy inżynier procesu powinien mieć minimalną wiedzę na ich temat. Dodatkowo świadomość tego, jak realizacja codziennych zadań wpływa na wysokość kosztów w organizacji, w jakiej pracujesz, jest czymś, co naprawdę wpływa na jakość pracy. Budowanie tej świadomości powinno być jednym z punktów strategicznych rozwoju firmy i pracowników w firmie. Jako inżynier procesu chciałbym was zachęcić do zgłębienia tematu MPK oraz innych aktywności controllingu, które bezpośrednio przekładają się na naszą pracę!

Pozdrawiam Łukasz Szyndrowski