Traceability, czyli po polsku identyfikowalność. Jest to sposób/metoda pozwalająca producentowi na zidentyfikowanie informacji oraz kontrolę tego, jak, gdzie oraz z czego produkt finalny został „stworzony”. Inaczej mówiąc, identyfikowalność jest systemem gwarantującym klientowi oraz użytkownikowi finalnemu jakość, bezpieczeństwo użytkowania oraz trwałość produktu.

Traceability bezpośrednio na język polski tłumaczyć można jako umiejętność namierzania, inaczej identyfikowalność. Samo tłumaczenie jednak niewiele może Ci powiedzieć. Traceability jest systemem zajmującym się szczegółowym identyfikowaniem wszystkich pojedynczych składowych występujących w procesie produkcyjnym oraz produkcie. Oznacza to, że od momentu wytworzenia surowego materiału do uzyskania produktu finalnego, jesteśmy w stanie wyselekcjonować konkretne dane wejściowe/wyjściowe występujące na każdym etapie wytwarzania danego produktu. Pisząc dany produkt, nie mam na myśli na przykład modelu samochodu, mam na myśli konkretny egzemplarz samochodu z konkretnym numerem VIN. Odpowiednio wdrożone traceability, pozwoli Ci więc sprawdzić, kiedy, gdzie, przez kogo, na jakich parametrach, maszynie, narzędziu, o której godzinie oraz z jakiego materiału została wyprodukowana na przykład, felga Twojego samochodu.

Nr VIN w podszybiu samochodu

Za pomocą systemu traceability możesz być w stanie w bardzo szybki sposób zidentyfikować oraz zawęzić grupę wadliwie wykonanych produktów. Jest to bardzo istotne, zwłaszcza w branżach mających bezpośredni wpływ na życie i zdrowie człowieka. Zgodnie z rozporządzeniem nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady dn. 28 stycznia 2022 systemy traceability są wymagane na każdym etapie produkcji sektora żywności, pasz i zwierząt hodowlanych, a także dodatków do żywności.

Traceability w procesie produkcyjnym dla przemysłu spożywczego

Dzięki wdrożeniu systemu traceability producenci z w/w branży są w stanie w bardzo szybki sposób zareagować na nieprawidłowości produktu na rynku oraz ekspresowo wycofać go z obrotu, zanim komuś stanie się krzywda.

Identyfikowalność jest jednym z systemów który nie tylko w zgrabny, ale i niesamowicie efektywny sposób zabezpiecza, zarówno klienta jak i Twoją wewnętrzną produkcję. Odpowiednio wdrożone traceability pozwoli Ci za pomocą wybranego rodzaju znaczników zabezpieczyć etapy produkcji w taki sposób aby Twój produkt był kompletny, wykonany z odpowiednich komponentów, o odpowiedniej jakości. Wyobraź sobie produkcję w której do finalnego produktu po kolei dokręcasz różne komponenty. Spójrz na poniższy rysunek:

Do korpusu musimy dokręcić łącznie dwanaście śrub, mocując przy tym kilka metalowych części. Gdybyśmy mieli sobie wyobrazić że elementy dokręcamy w trzech kolejnych operacjach :

Zakładamy że produkcja odbywa się bez ustalonego systemu traceability, na komponentach z „pojemnika”. Po wyprodukowaniu partii powyższych produktów, nie jesteś w stanie w żaden sposób zabezpieczyć siebie ani swoich klientów na wypadek problemów jakościowych. Mógłbyś uznać, że Twoje produkcja jest oczywiście nieskazitelna, ja Tobie wierzę, Twoi klienci Ci wierzą. Co jednak w przypadku, gdy zadzwoni do Ciebie dostawca śrub do wkręcania górnych elementów i powie: „Przepraszamy ale śruby z wypustu X są wadliwe i pękają przy dwukrotnie niższym momencie dokręcenia”?

W tym momencie rozpatrzmy ten sam wariant produkcyjny z wdrożonym traceability. Na stanowisku produkcyjnym skanujemy opakowanie komponentu – śrubek. Dzięki temu zapisujemy do systemu informacje na temat tego ile oraz z jakiego wypustu śrubki będziemy używać (od razu sprawdzamy czy faktycznie są one zgodne z góry narzuconą referencją). To samo robimy z pudełkami innych metalowych części. Następnie pobieramy korpus na którym mamy umieszczony (etykieta lub wypalony za pomocą lasera) nasz główny numer identyfikacyjny wyrobu. Za pomocą wkrętaka dokręcamy kolejno 4 śruby, a parametry dokręcenia zapisujemy w bazie danych przy głównym numerze identyfikacyjnym. W ten oto sposób zabezpieczamy się przed wieloma potencjalnymi problemami, stajemy się godnym zaufania partnerem biznesowym dla naszych klientów oraz dostawców. Zapewniamy feedback w każdą stronę, a przede wszystkim chronimy naszych klientów!

W trakcie wykonywania analizy ryzyka, niezależnie czy jest to pFMEA czy inny sposób (więcej o analizie ryzyka w produkcji przeczytaj tutaj – Jak szybko i skutecznie analizować ryzyko w produkcji – Zgodnie z Procesem), musisz wziąć pod uwagę różne czynniki bezpośrednio wpływające na Twój proces oraz produkt. Dzięki poprawnemu wdrożeniu systemu traceability, naprawdę ogromna część potencjalnych problemów schodzi Ci z głowy. Ile razy podczas pFMEA razem z innymi inżynierami główkowaliśmy nad tym jak zrobić Poka Yoke różnych fikuśnych elementów, tak aby zagwarantować możliwość montażu tylko jednego z rodzajów. Jak ogromne koszty to za sobą niesie, nie będę tutaj pisał, natomiast wiem jedno. Dodanie jednego QR kodu rozwiązuje te problemy. O jakich problemach mówię? Proszę bardzo:

1. Potencjalny brak komponentu w finalnym złożeniu
2. Wadliwie wykonany proces specjalny
3. Pominięty proces produkcyjny
4. Pominięta kontrola
5. Niepełne wykonanie procesu produkcyjnego
6. Niewłaściwa kolejność wykonania operacji
7. Przywrócenie sztuki po reworku w niewłaściwym miejscu
8. Przywrócenie sztuki wadliwej do procesu
9. Użycie komponentów które zostały zezłomowany

To jest naprawdę jedynie niewielka część ryzyk jakie ponosisz na swojej produkcji jeżeli nie masz wdrożonego systemu traceability.

Odpowiedź na to pytanie nie może być jednoznacza dla każdego rodzaju produkcji. Dlatego odpowiem na nią w sposób ogólny, tak jak ma to w zwyczaju norma ISO9001:

Traceability powinno zostać wdrożone do poziomu, który zagwarantuje, że wyrób finalny wychodzący z Twojej produkcji spełni wymagania jakościowe, jaki przed nim stawiasz.

Inaczej mówiąc, jeżeli na końcu swojej produkcji wykonujesz test 100% swojego wyrobu, sprawdzasz jego funkcjonalność, bezpieczeństwo i jakość oraz niestraszny jest Ci odrzut, to nie potrzebujesz traceability 😊. W przypadku gdy produkujesz jeden z produktów objętych rozporządzeniem nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady dn. 28 stycznia 2022, musisz wdrożyć traceability na całej produkcji, ale zapewne już o tym wiesz.

Z mojego osobistego punktu widzenia, traceability powinno zostać wdrożone na podstawie wcześniej przeprowadzonej analizy ryzyka oraz porównania koszt/zysk. Oczywiście analiza ta powinna zostać przeprowadzona na odpowiednio przygotowanych danych na temat kosztów komponentów, procesów, ludzi, potencjalnych błędów, kosztów reklamacji itd.. W takim przypadku zespół specjalistów powinien uzyskać klarowną odpowiedź na temat wdrożenia systemu identyfikowalności, a następnie przedstawić go przed zarządem.

Traceability w zależności od formy, jaka została wybrana przez daną organizację, może być realizowane na różne sposoby. Najczęstszą formą jest oczywiście wygrawerowanie na produkcie kodu DMC/QR lub dodanie do niego etykiety z takim kodem. Dzięki temu, za pomocą wdrożonego systemu MES, oraz podłączeniu na każdym stanowisku skanerów kodów, jesteśmy w stanie nadzorować cały przebieg procesu produkcyjnego.

Dzisiejsze systemy produkcyjne oraz maszyny produkowane przez firmy specjalizujące się w procesach specjalnych mają mnóstwo możliwości integracji takiego systemu, niezależnie kto jest dostawcą systemu MES. W przypadku gdy Twój produkt jest wyposażony w elektronikę, istnieje możliwość jej kolejnego programowania podczas procesu tak, aby zapewniać kontrolę nad przebiegiem procesu. Dane są wtedy przechowywane na PCB, ewentualnie są z tego PCB przenoszone do systemu nadrzędnego Twojej produkcji.

Najmniej zaawansowanym, ale też równie skutecznym narzędziem do traceability wewnątrz procesowego jest system prostych oznaczeń. Osobiście spotkałem się kiedyś z problemem na maszynie smarującej cylinder. W procesie produkcyjnym operator musiał wykonać operację smarowania wnętrza cylindra, który na kolejnym stanowisku był zamykany. Nie było możliwości weryfikacji, czy smarowanie się odbyło, czy nie. Z tego powodu na stanowisku smarownicy zainstalowany został znacznik, który stemplował cylinder od zewnątrz, a na kolejnym stanowisku kamera go rozpoznawała. W momencie, gdy znacznika na cylindrze nie było, proces się nie uruchamiał.

Przemysł 4.0 to pojęcie ogólne określające integrację systemów nadzorczych, produkcyjnych, kontrolnych oraz wprowadzenie takich zmian w procesach produkcyjnych, aby maksymalnie zwiększyć jakośc, efektywność oraz bezpieczeństwo finalnego wyrobu.

przemysl-40.pl

Industry 4.0 polega na stworzeniu sieci zintegrowanych systemów, w których następuje komunikacja pionowa oraz pozioma pomiędzy częściami tego systemu. W skróce jest to wdrożenie systemu traceability od początku zaistnienia produktu aż do momentu, w którym jest on dostarczony do klienta. Co więcej, coraz częściej pojawiają się produkty, które mają wbudowane systemy gsm, komunikujące się z producentem i na bieżąco wysyłające dane na temat sposobu użytkowania tego produktu (Z jednej strony trochę creppy, z drugiej tak bardzo niesamowite). Wszystko to sprawia, że feedback do producenta jest praktycznie natychmiastowy, a poprawki wdrażane są niemal od razu po znalezieniu błędów. W tym miejscu chciałbym zadać wam pytanie, czy jako inżynierowie lub specjaliści branżowi uważacie, że ta droga jest właściwa?

Traceability jest niesamowitym narzędziem wspierającym pracę zarówno konstruktorów, jak i inżynierów na produkcji. Feedback, jaki jesteśmy w stanie otrzymać w przypadku gdy coś pójdzie nie po naszej myśli, jest bezcenny. Jako inżynierowie oraz specjaliści na pewno dojrzeliśmy do tego, aby identyfikowalnośc była wdrożona na naszych produkcjach, widzimy w niej mnóstwo korzyści i niewątpliwie efektywnie ją wykorzystujemy. Powstaje jednak pytanie, czy jako społeczeństwo jesteśmy już gotowi na traceability w naszym codziennym życiu? To pytanie pozostawię jednak socjologom oraz innym naukowcom z tej branży.Pozdrawiam Łukasz Szyndrowski